Zo ontwikkel je duurzaam interdisciplinair onderwijs

De ontwikkeling van interdisciplinaire vakken, bachelors, minors en masters neemt de laatste jaren een vlucht, ook binnen de Universiteit Utrecht. Maar docenten merken dat het lastig is om onderwijs te ontwikkelen dat ook vijf jaar later nog bestaat. Hoe komt dat, en wat kun je doen om je interdisciplinaire onderwijs zo duurzaam mogelijk te maken?

Uitdagingen bij duurzame onderwijsontwikkeling

Onlangs sprak een groep van zestien ervaren docenten over veelvoorkomende uitdagingen die hun ambities voor duurzame onderwijsontwikkeling in de weg staan. Deze discussie was onderdeel van de UU-leergang interdisciplinair onderwijs, waar zij worden opgeleid tot sleutelfiguur of ‘integratie-expert’ (Hoffmann et al., 2022). Vooral de volgende uitdagingen staan volgens hen duurzame onderwijsontwikkeling in de weg:

• de teams zijn vaak klein, en de mensen multi-ambitieus;
• niet alle teamleden hebben affiniteit met interdisciplinair samenwerken;
• onvoldoende financiële middelen;
• steeds jezelf moeten verantwoorden naar disciplinair onderwijs;
• interdisciplinariteit krijgt nog niet altijd goed vorm in het onderwijs.

Kijk met een systemische blik

Om deze uitdagingen het hoofd te bieden en interdisciplinair onderwijs duurzaam in te kunnen bedden, is het allereerst nodig om onderwijsontwikkeling te benaderen als systeem. Je hebt namelijk niet alleen te maken met je eigen vak(inhoud) of mededocenten, maar met een groter systeem dat op verschillende niveaus en manieren betrokken is bij de ontwikkeling en uitvoering van onderwijs. Denk aan de invloed van verschillende faculteiten, roostering, examinering etc. Als docent met een ontwikkelproject speel je binnen dit systeem een belangrijke rol, maar het is goed om je bewust te zijn van de stakeholders binnen je team en hun belangen en invloeden. Denk bijvoorbeeld aan onderwijsdirecteuren, vice-decanen en examencommissies. 

Deel (kleine) successen

Een concrete tip is om te werken aan kleine successen binnen je eigen onderwijs, om zo jouw hoger management (zoals een onderwijsdirecteur) te kunnen voorzien van goede voorbeelden. Dit kan een katalyserende werking hebben voor jouw project. 

Stel een gebalanceerd team samen

Duurzame onderwijsontwikkeling valt of staat ten tweede met het samenstellen van een team dat op lange termijn kan samenwerken en waarin kennis wordt ontwikkeld, gedeeld en gedragen. Mocht je als trekker bezig zijn met het samenstellen van een docententeam, dan kun je onderstaande tips wellicht goed gebruiken.

Wie is de opdrachtgever?

Stel vast wie de opdrachtgever is van jouw onderwijsontwikkelproject: wie heeft er het meeste belang bij dat dit vak, deze minor of dit programma er komt? Zorg dat diegene zich bewust is van deze verantwoordelijkheid, belangrijke stakeholders meekrijgt en de financiën organiseert. 

People are everything

Zorg dat je een enthousiaste groep mensen om je heen verzamelt met affiniteit voor interdisciplinair onderwijs. Denk aan mensen met oog voor innovatie, een creatieve geest en de vaardigheid tot verbinden of bruggenbouwen. Uit de praktijk blijkt dat de beste ontwikkelteams ontstaan vanuit research hubs waar al interdisciplinair wordt samengewerkt op onderzoeksvlak. 

Werk vanuit een visie

Werk vanuit een gedeelde visie op zowel het interdisciplinaire thema dat centraal staat, áls op het interdisciplinair onderwijs zelf. Een dergelijke visie krijg je door met elkaar in gesprek te gaan en toe te werken naar een gedeelde taal ten aanzien van interdisciplinariteit. Wat is jullie gezamenlijk belang, waarom moet dit vak, deze minor of opleiding er komen? Waartoe leiden jullie studenten op? En hoe begeleiden jullie die studenten daarin? Wat verstaan jullie onder interdisciplinariteit, en onder interdisciplinair leren? Welke voorbeelden kennen jullie van good practices?

Maak een goede rolverdeling binnen het team

Binnen ieder team dat interdisciplinair onderwijs ontwikkelt, heb je docenten of onderwijskundigen nodig met kennis, ervaring en affiniteit op het gebied van lesgeven in interdisciplinair onderwijs.

Daarnaast zijn de volgende eigenschappen waardevol als er interdisciplinair wordt samengewerkt (gebaseerd op Hoffmann et al., 2022):

• Bruggenbouwen: mensen verbinden en zorgen dat verschillende perspectieven worden geïntegreerd om gezamenlijk aan een bepaald doel te werken.
• Vertalen: continue vragen stellen en onderliggende problemen blootleggen door te reflecteren en discussiëren over verschillende perspectieven.
• Faciliteren: integratieve processen plannen, ontwerpen, implementeren en faciliteren zoals het creëren van een gezamenlijke taal, het ontstaan van nieuwe kennis/nieuw begrip.
• Mediëren: conflicten en machtsverschillen identificeren en op transparante, methodische wijze mediëren.
• Adviseren: organiseren van mogelijkheden voor het leren over en oefenen met interdisciplinair werken en denken, en andere docenten hierbij coachen en ondersteunen.

Deze eigenschappen kunnen verenigd zijn in één persoon, maar het is realistischer om te zoeken naar de expertises van de verschillende docenten en andere professionals in het team en te onderzoeken hoe er optimaal kan worden samengewerkt. 

Tot slot: het powerduo

Bij duurzame onderwijsontwikkeling is het tot slot belangrijk dat het te ontwikkelen onderwijs wordt geleid door een ‘powerduo’. Dus niet één, maar bij voorkeur twee trekkers of sleutelfiguren. Mocht één van de trekkers een nieuwe positie krijgen of om een andere reden (tijdelijk) afzwaaien, dan blijft de continuïteit van het project gewaarborgd. Zo vergroot je de kans dat jouw interdisciplinaire onderwijs ook over vijf jaar nog staat als een huis. 

Auteur

• 

  dr. Esther Slot

  E-mail: e.m.slot@uu.nl

  Telefoonnummer: 06 23 003 829