Een chatbot als studiehulp

In veel berichtgeving gaat het over de negatieve aspecten van het gebruik van chatbots in het onderwijs, zoals het inleveren van door ChatGPT gegenereerde tekst alsof je het zelf geschreven hebt. Maar chatbots kunnen ook gebruikt worden om het leerproces te ondersteunen. Hoe kunnen studenten en leerlingen chatbots inzetten als persoonlijke coach bij het leren en bij het schrijven van teksten?

Hoe kan een chatbot helpen bij het leren?

Een effectieve leerstrategie is om jezelf te overhoren over de dingen die je moet leren (Dunlosky et al., 2013). Bijvoorbeeld door aan jezelf uit te leggen hoe een bepaalde theorie in elkaar zit, welke geopolitieke redenen Rusland heeft om de Donbas binnen te vallen of hoe je berekent hoeveel water er verdampt uit een rivier van een bepaalde omvang en met een bepaalde stroomsnelheid. Voor simpele feitjes en definities kun je flashcards gebruiken, maar als het complexer wordt moet je zelf vragen verzinnen. Het bedenken van vragen om jezelf te overhoren, kan lastig zijn en tijd kosten. Zo geven studenten aan dat al die moeite ervoor zorgt dat ze deze effectieve leerstrategie daarom uiteindelijk niet gebruiken (Hui et al., 2022). Dat is jammer, want zo’n leerstrategie kan juist veel opleveren. Een chatbot kan helpen om vragen te bedenken, waarmee leerlingen kunnen oefenen met de stof. 

Door de chatbot te gebruiken als persoonlijke leercoach leer je effectiever én efficiënter

Om een chatbot overhoringsvragen te laten genereren, is het belangrijk om goede prompts (opdrachten) aan de chatbot te geven. Je kan hiervoor de leerdoelen van het vak of van een boek gebruiken. Daarin staat wat je zou moeten kunnen. Je kunt op deze manier bij jezelf nagaan welke van die leerdoelen je al beheerst. Vaak is het heel lastig om een inschatting te maken van je eigen leren (Bjork, Dunlosky, & Kornell, 2013), maar de chatbot kan je hierbij helpen. Vervolgens kun je je meer gaan richten op de leerdoelen, die je nog niet beheerst. Op die manier kun je meer controle uitoefenen over je leerproces; in vakjargon noemen we dit zelfregulerend leren. Door de chatbot te gebruiken als persoonlijke leercoach kun je dus effectiever én efficiënter studeren!  

Hoe kun je een chatbot gebruiken bij het schrijven? 

Het spreekt voor zich dat leerlingen een chatbot niet mogen gebruiken om teksten volledig voor zich te laten schrijven. Maar ze kunnen een chatbot wel gebruiken als een zoekmachine (zoals Google). Dus in plaats van dat je ‘googelt’, stel je vragen aan de chatbot. Zo zou je de chatbot kunnen vragen om voorbeelden te geven van van argumenten voor of tegen een bepaalde stelling. Die argumenten kun je dan gebruiken als inspiratie voor je eigen geschreven stuk. Let wel op dat chatbots inhoudelijk veel fouten kunnen maken. Het is dus belangrijk dat je het niet zomaar overneemt, maar dat je de inhoud checkt door ook andere bronnen te raadplegen. 

Een andere manier om een chatbot te gebruiken is bij het maken van een outline of opzet van bijvoorbeeld een uiteenzetting of betoog. Je werkt deze vervolgens zelf uit. Hierbij gebruik je de antwoorden van de chatbot dus als advies in het schrijfproces, en ga je daar vervolgens zelf nog flink mee aan de slag.   

Black box

Het lastige aan het gebruik van een chatbot bij het schrijven van een tekst is dat je niet weet waar de chatbot de antwoorden op baseert. ChatGPT bevat zowel een databias (vanwege de bias vanuit de gebruikte data), als een trainers bias (vanwege de bias van de data-labelers en programmeurs). We weten alleen niet wat deze biasses precies inhouden en betekenen, dat maakt ChatGPT een grote ‘black box’. Je wilt natuurlijk wel weten of informatie klopt, op welke informatie de argumenten zijn gebaseerd en waar deze informatie vandan komt. Dat kunnen chatbots op dit moment nog niet goed, en zal je dus zelf moeten doen. Als je ChatGPT bronnen laat genereren bij een tekst zal die vaak niet bestaande bronnen verzinnen. Let hier dus extra op.  

Hulplijn

Uiteindelijk zitten leerlingen natuurlijk op school om te leren, en een chatbot kan daar goed bij helpen. Zie de chatbot dus als een hulplijn tijdens het leren en maken van huiswerk. Door die hulplijn leren leerlingen effectiever en efficiënter, en daar gaat het om!

Samengevat:

• Een chatbot kan helpen bij het studeren.  
• Laat de chatbot vragen verzinnen om te helpen bij het overhoren van de leerstof.  
• Laat een chatbot ter inspiratie voorbeelden geven voor de opzet van geschreven teksten.
• Let op de onderbouwing van de inhoud van geschreven tekst, en op het gebruik van bronnen. 

Auteur

• 

  dr. Steven Raaijmakers

  E-mail: s.f.raaijmakers@uu.nl

  Telefoonnummer: 06 11 305 901

Referenties  

Bjork, R. A., Dunlosky, J., & Kornell, N. (2013). Self-regulated learning: Beliefs, techniques, and illusions. Annual review of psychology, 64, 417-444.  

Dunlosky, J., Rawson, K. A., Marsh, E. J., Nathan, M. J., & Willingham, D. T. (2013). Improving students’ learning with effective learning techniques: Promising directions from cognitive and educational psychology. Psychological Science in the public interest, 14, 4-58.  

Hui, L., de Bruin, A. B., Donkers, J., & van Merriënboer, J. J. (2022). Why students do (or do not) choose retrieval practice: Their perceptions of mental effort during task performance matter. Applied Cognitive Psychology, 36, 433-444.