Terugblik PO Conferentie 2022 over kansengelijkheid

Woensdag 2 februari was de derde PO Conferentie regio Utrecht. Leerkrachten, leraar opleiders, onderzoekers en andere professionals die te maken hebben met primair onderwijs kwamen online samen, en wisselden van gedachten over hoe theorie de lespraktijk kan informeren en andersom. In deze terugblik lees je meer over de highlights van de PO Conferentie en de inzichten die dit heeft opgeleverd.

Keynote over inclusief onderwijs in meertalige klassen 

De conferentie stond dit jaar in het thema van kansengelijkheid. In haar keynote sprak Jantien Smit, lector aan de Hogeschool Utrecht, daarom over inclusief onderwijs in meertalige klassen. 

Er is een eentalige norm in het onderwijs.

Meertaligheid kan gezien worden als de vaardigheid om meer dan één taal te begrijpen of produceren, al dan niet op verschillende niveaus. Er bestaan nog veel misverstanden over meertaligheid in het onderwijs zoals dat de ene taal belangrijker is dan de andere, dat talen elkaar in de weg zitten en dat talen mixen nadelig is voor de taal- en cognitieve ontwikkeling. Daarom onderwijzen leerkrachten hun klas vaak enkel in de Nederlandse taal. Leerkrachten geven bijvoorbeeld aan dat kinderen niet in hun thuistaal mogen overleggen in de klas. Kortom, er is een eentalige norm in het onderwijs. 

Inclusieve didactiek moet uitgaan van de potentie van leerlingen, en participatie ondersteunen.

Jantien besprak in haar lezing de kenmerken van een inclusieve didactiek, zoals wat de rol van thuistalen kan zijn binnen het onderwijs. De belangrijkste boodschap van haar lezing is dat een inclusieve didactiek nodig is die zich richt op een gelijkmatige participatie van alle leerlingen in alle lessen. Om dit te bereiken is het belangrijk om meer te focussen op taal en meertaligheid. Taal stelt leerlingen namelijk in staat om te kunnen meepraten, schrijven en lezen maar ook omdat taal onlosmakelijk verbonden is met de identiteit van het kind. Wanneer de thuistaal niet wordt geaccepteerd in de klas, kan dit negatieve gevolgen hebben voor de identiteitsontwikkeling, het welbevinden, de cognitieve ontwikkeling en de motivatie van leerlingen met een niet-Nederlandse thuistaal. Dit soort inclusieve didactiek moet uitgaan van de potentie van leerlingen, en de participatie van alle leerlingen ondersteunen tijdens de les. 

Voorbeelden uit de prakijk

Directeur Gwendolyn de Graauw en leerkracht Maud Oude Lenferink van Stepping Stones Utrecht sluiten zich bij de boodschap van Jantien aan. Zij zien meertalige kinderen op school als leerlingen met een taalvoorsprong in plaats van achterstand. Deze diversiteit in taal probeert Stepping Stones op creatieve manieren een plek te geven in de klas, zoals leerlingen te laten tellen in verschillende talen of door het maken van posters met begroetingen uit verschillende talen. Deze initiatieven zorgen voor bewustzijn van de connecties tussen talen en laat de kinderen van en met elkaar leren dankzij de inclusie van meertaligheid in de klas 

Ook directeur Karin van den Hoven van de Kinderhof Amersfoort ziet een scala van internationaliteit in haar werk, dat zorgt voor een groot aanbod van meertaligheid. In de samenwerking met hulpverleningsinstanties zoals het wijkteam, probeert De Kinderhof daarom een team samen te stellen met verschillende nationaliteiten. Hiermee willen ze zorgen voor extra herkenning en begrip voor de thuissituatie door het wijkteam, en willen ze beter kunnen ondersteunen in de onderwijsbehoeften en bij problemen waar meertalige gezinnen tegenaan lopen.

Een ander initiatief om kansengelijkheid te bevorderen is de zogenaamde ‘luisterjuf’ op school. Dit is een maatschappelijk werker die kinderen begeleidt (soms met een tolk), vanuit de gedachte dat kinderen hun gevoelens soms beter kunnen uiten in hun thuistaal.

Bekijk hier de keynote:

Workshops

Na de keynote werden tien workshops aangeboden, verdeeld over twee rondes. Een deel van de workshops ging over kansengelijkheid, maar er kwamen ook andere onderwerpen aan bod. Zo is er bijvoorbeeld een spel voor (hoog)begaafde kinderen en hun leerkrachten gepresenteerd en is het belang behandeld van het bespreekbaar maken van filterbubbels op internet. Hieronder lichten we er twee workshops uit.

De Werkplaats Onderwijsonderzoek Utrecht – Gelijke Onderwijskansen (WOU-GO) gaf een workshop over twee interventies die zij hebben uitgevoerd om leesbegrip van complexe teksten te stimuleren en om de academische taalvaardigheid van leerlingen te versterken. Zij lieten zien dat co-creatie tussen onderzoekers en onderwijzers tot mooie inzichten en initiatieven kunnen leiden. 

Een bijzondere toevoeging kwam uit de workshop van Christel Eijkholt over kinderparticipatie. Zij laat met haar onderzoek zien dat jonge kinderen van 3 tot 6 jaar oud al in staat zijn om mee te denken over dit soort vraagstukken, en met hele originele oplossingen komen. Volgens Christel doen we er goed aan om niet alleen óver kinderen te praten, maar hen ook actief in het gesprek te betrekken. Ook op dit gebied is inclusiever te werk gaan dus van toegevoegde waarde.

Rondetafelgesprek 

De conferentiemiddag werd afgesloten met een rondetafelgesprek, waarin verschillende deelnemers hun reflectie gaven op de hoofdlezing en op de workshops die zij hadden bijgewoond.  Deze reflectie werd gegeven door Jan Willem Helmink (schooldirecteur bij ’t Panorama in Arnhem), Sara Brachten (leerkracht van basisschool De Kameleon in Den Dolder), Martine Broekhuizen (onderzoeker en onderwijskundig adviseur aan de Universiteit Utrecht) en twee leraaropleiders van de Marnix Academie in Utrecht: Abdoellah Ghzili en Jans Koene.

Uit het gesprek bleek dat er bijvoorbeeld nieuwe inzichten zijn ontstaan over meertaligheid. Een inclusieve didactiek en meer ruimte voor meertaligheid op school kan een positieve invloed hebben op de thuissituatie, doordat opdrachten daar wellicht meer voorbesproken worden als de taalbarrière lager is. Toch blijft kansenongelijkheid een lastig te definiëren begrip, en weten leerkrachten vaak weinig over de meertaligheid van de kinderen in hun klas. Daarom is het belangrijk dat ook lerarenopleidingen hier aandacht voor hebben, en vooral voor de kansenongelijkheid tussen kinderen waarbij sensitief lesgeven van belang is. 

De inclusieve didactiek heeft meer focus nodig: alle talen en daarnaast ook alle identiteiten dienen een plek te krijgen binnen het onderwijs. Door de focus op het potentieel te plaatsen verleggen we het perspectief binnen dit thema naar mogelijkheden en kansen in plaats van uitdagingen en belemmeringen.