Betrek publieke waarden bij mobiliteit in toekomstige stad

“12.000 mensen, nul auto’s,” schreven media in binnen- en buitenland met gevoel voor sensatie over Merwede, een wijk die zal verrijzen in het zuidoosten van Utrecht. Merwede zal niet volledig autovrij worden, maar auto’s verdwijnen wel uit het straatbeeld en er zal voor slechts één op de drie huishoudens een parkeerplaats zijn. Ook steden als Amsterdam (Sluisbuurt) en Den Haag (Binckhorst) bouwen wijken waarin gebiedsontwikkeling samenkomt met de introductie van een autoluw mobiliteitssysteem. Zulke nieuwe ‘mobiliteitsarrangementen’ gaan vaak samen met een digitaal platform dat vraag en aanbod met elkaar verbindt.

In het debat over digitale platforms voor mobiliteit, ook wel Mobility-as-a-Service (MaaS) genoemd, wordt vaak gezegd dat ze zorgen voor moeiteloos en comfortabel reizen en een mobiliteitsaanbod dat op elk moment van de dag beschikbaar is. De vergelijking met streamingsdiensten als Netflix of Spotify is snel gemaakt.

Onderzoekers dr. Peter Pelzer, Rianne Riemens, Carolin Nast en dr. Martijn van den Hurk van de Universiteit Utrecht stellen vragen bij deze opvatting in de studie ‘het Algoritmisch Atelier’. “Als het gaat over de toekomst van mobiliteit zijn diverse publieke waarden van belang. Denk aan toegankelijkheid voor de hele bevolking, het effect van mobiliteit op klimaatverandering, en ook privacy die steeds meer onder druk komt te staan door digitale oplossingen,” zegt Peter Pelzer.

Daarom hebben de onderzoekers een afwegingskader van publieke waarden gemaakt. Onderzoekers en beleidsmakers kunnen dat kader gebruiken om te analyseren welke waarden in het geding zijn, deze waarden vervolgens empirisch onderzoeken en de fricties tussen verschillende waarden blootleggen. Het afwegingskader vat wetenschappelijke debatten over digitalisering en stedelijke planning en mobiliteit samen.

“Dit kader hebben we vervolgens op twee manieren toegepast,” vertelt Pelzer. “Ten eerste hebben we vier scenario’s ontwikkeld op basis van clusters van publieke waarden: ECO, Samen, Simpel en Travel Unlimited. Deze scenario’s schetsen een mogelijk beeld van de stad van de toekomst, bijvoorbeeld over hoe mobiliteit precies wordt vormgegeven. Ten tweede hebben we een aantal bestaande mobiliteitsexperimenten nader uitgezocht: de Sluisbuurt en Merwede in Nederland en Kutsuplus en UbiGo in Zweden.”

“We hopen dat het afwegingskader van publieke waarden en de scenario’s bijdragen aan een zorgvuldiger en beter geïnformeerd debat over mobiliteit in de stad van de toekomst en de rol van mobiliteitsplatforms hierin,” aldus Pelzer.

Over het project

‘Het Algoritmisch Atelier’ werd mogelijk gemaakt door een SURF Pop Up-subsidie van NWO, een Bright Minds Assistantship van de Faculteit Geowetenschappen van de Universiteit Utrecht, de research hub Transforming Infrastructures for Sustainable Cities van het strategisch thema Pathways to Sustainability van de Universiteit Utrecht, en de gemeente Utrecht.